SXSW2025

[Monique Barnhoorn]

SXSW in Austin staat natuurlijk bekend om de overload aan tech-sessies, maar je zou bijna vergeten dat het ook een film-, muziek- en kunstfestival is. Gelukkig lukt het me om hier en daar wat mee te pikken, en dat levert bijzondere momenten op.

Een hoogtepunt was de opening van de film Holland. De setting? Een soort mini-bloemencorso met twee Hollandse huisjes, klompen, een molen en – uiteraard – tulpen. Maar de echte magie zat ‘m in de cast die aanwezig was: Nicole Kidman, Gael García Bernal en Matthew Macfadyen. Geweldig om dat van zo dichtbij mee te maken en tussen de (over-de-top) fans te staan. Een klein vleugje Hollywood in Texas!

Ook muzikaal viel er veel te ontdekken. Zo woonde ik het optreden bij van Judy Blank, een Nederlandse singer-songwriter uit Utrecht. Misschien ken je haar nog van De Beste Singer-Songwriter van Nederland (2013). Ze is van plan om later dit jaar naar Austin te verhuizen om haar carrière in de VS verder uit te bouwen – en als je haar muziek hoort, snap je meteen waarom dat een goed idee is. 

En dan is er nog het mooiste aspect van SXSW: de muziek die je overal hoort terwijl je door de stad loopt. Op elke straathoek klinkt live-muziek, van onbekende talenten tot grote namen. Dat is wat dit festival zo uniek maakt: je dompelt je onder in een mix van creativiteit, innovatie en rauw talent.

En laten we ook de kunst niet vergeten. Het geweldige kunstwerk van Refik Anadol, een Turks-Amerikaanse datavisualist. Ik volg hem al langer en vind zijn werk geweldig. Mooi om het nu ook eens van dichtbij te kunnen ervaren.

Luister hier: Judy Blank op Spotify: https://open.spotify.com/artist/2Kqa4BYcpEq4KXX9fYmRpH

Door: Gerson Veenstra (met hulp van ChatGPT)

Al tijdens de allereerste avond hier in Austin had ik een gesprek dat me aan het denken zette. Ik sprak met Thijs van der Horst van SURF over kwamtumcomputers. Ook weer zo'n technologische ontwikkeling waar we al jaren over praten en er nu echt is. We hadden het over paswoorden. Leuk dat je nu rekening houdt met 18 eisen voor een wachtwoord, een kwantumcomputer maakt er in een seconde gehakt van. En wat als criminelen een eigen kwamtumcomputer laten maken, bijvoorbeeld in China? Zo'n gesprek.  

Kwamtumtechnologie is een belangrijk thema deze SXSW. Nu er kwamtumcomputers zijn, is het ook nogal een urgent onderwerp. En het voelt misschien als iets heel technisch, maar zodra je een beetje snapt wat ermee kan, zet dat je hoe dan ook aan het denken. Helaas viel deze sessie nogal tegen. Gelukkig zijn er nog veel andere sessies over kwantum. 

Kwantumcomputers: geen hype, maar een doorbraak

We associëren kwantumcomputers vaak met sciencefiction, maar volgens Krishna staan we aan de vooravond van concrete toepassingen. "Sommigen zeggen dat kwantum nog 15 tot 20 jaar weg is. Maar ik zeg: binnen 4 jaar gaan we verrassende doorbraken zien", zegt Arvind Krishna, CEO van IBM. IBM heeft inmiddels al een miljard dollar aan kwantumgerelateerde business geboekt en werkt samen met bedrijven zoals Boeing en L’Oréal om de technologie praktisch inzetbaar te maken.

Waarom zijn kwantumcomputers zo revolutionair? Normale computers werken met bits die 0 of 1 kunnen zijn, terwijl kwantumcomputers qubits gebruiken die meerdere toestanden tegelijk kunnen aannemen dankzij superpositie. Dit betekent dat ze in één keer talloze berekeningen kunnen uitvoeren die voor klassieke computers onmogelijk zijn.

Concrete toepassingen: van medicijnen tot financiële modellen

Krishna benadrukt dat kwantumcomputers eerst ingezet zullen worden voor specifieke, complexe problemen. Een belangrijk voorbeeld is medicijnontwikkeling. "90 procent van alle farmaceutische stoffen zijn eenvoudige moleculen. Kwantumcomputers kunnen straks de interacties tussen moleculen simuleren op een manier die vandaag nog onmogelijk is." Dit kan het proces van medicijnontwikkeling drastisch versnellen en mogelijk tot nieuwe doorbraken leiden.

Ook in de financiële wereld is er veel te winnen. Banken en beleggers gebruiken vandaag de dag Monte Carlo-simulaties om risico's te berekenen, iets wat met huidige computers veel tijd kost. Kwantumcomputers kunnen deze berekeningen straks in real-time uitvoeren, waardoor betere en snellere beslissingen mogelijk worden.

Daarnaast noemde Krishna toepassingen in de materiaalkunde, zoals het ontwikkelen van lichtere en sterkere materialen voor transport, en in duurzaamheid, bijvoorbeeld bij het optimaliseren van koolstofafvangtechnologieën.

Kwantum en AI: een complementair duo

Wat betekent de opkomst van kwantumtechnologie voor AI? Volgens Krishna vullen de twee technologieën elkaar aan. AI leert van bestaande data, terwijl kwantumcomputing inzicht kan geven in natuurkundige processen die we nog niet begrijpen. 

"We weten dat cafeïne energie geeft, maar we hebben geen idee waarom. Kwantumcomputers kunnen op subatomair niveau analyseren hoe moleculen zich gedragen, iets wat AI niet kan." Dit betekent dat kwantumcomputing AI kan versterken, bijvoorbeeld door betere modellen te ontwikkelen voor chemie, materialen en klimaatonderzoek.

Waarom kwantum ertoe doet

Helaas geen grote inzichten tijdens deze keynote, waar ik wel een beetje op had gehoopt. Ook geen kritische vragen. Toch maakte het wel duidelijk: kwantumtechnologie is niet langer een futuristisch idee, maar heeft binnen afzienbare tijd een enorme impact. Of het nu gaat om veiligere cryptografie, snellere medicijnontwikkeling of efficiëntere financiële modellen, de toepassingen zijn legio.

Maar zoals Krishna benadrukte, is de echte waarde pas zichtbaar als mensen en bedrijven de technologie ook daadwerkelijk gebruiken. De boodschap van Krishna: de komende 4 jaar worden cruciaal. Kwantumcomputing is geen verre droom meer, maar een technologie die de manier waarop we problemen oplossen fundamenteel zal veranderen. 

Verantwoording: dit verslag is een combinatie van zelf geschreven tekst en tekst van ChatGPT op basis van het transcript van de sessie.

Door: Gerson Veenstra (met hulp van ChatGPT)

Dat het deze SXSW veel over AI gaat, is geen verrassing. Dat was de afgelopen twee edities ook al zo. Wat wel opvalt is dat het ontzettend veel gaat over de impact op organisaties. Dat heeft er alles mee te maken dat veel organisaties er nog ontzettend mee worstelen. Hoe maak je AI onderdeel van hoe je bent georganiseerd? Helemaal vanaf nul beginnen is vaak niet echt een optie. 

In plaats van de focus te leggen op banen die verdwijnen, keek Stanford-professor Melissa Valentine naar hoe AI organisaties beter kan maken. Ze bouwde haar verhaal op rond drie kernpunten: hoe AI helpt bij complexe besluitvorming, hoe AI organisaties sneller laat reageren op verandering en hoe AI expertise beter inzetbaar maakt. 

1. AI helpt bij complexe besluitvorming

Valentine begon met een opvallende uitspraak: een van de belangrijkste uitvindingen van de afgelopen 200 jaar is het organogram. "Misschien denk je dat ik een grap maak", zei ze, "maar zonder organisaties en hun structuren zouden we geen spoorwegen, internet of zelfs Cheetos hebben." Organisaties verdelen complexe taken en maken collectieve besluitvorming mogelijk.

Een goed voorbeeld is Stitch Fix, een modebedrijf waar AI helpt bij het beheren van de voorraad. Een algoritme adviseert inkopers over hoeveel jeans en shorts ze moeten inkopen. Maar hier ontstond een probleem: iedere afdeling werkte met een eigen AI. "De inkoper van broeken kreeg andere adviezen dan de inkoper van shirts", zei Valentine. 

De oplossing? Een AI die alle afdelingen met elkaar verbindt en beslissingen neemt op basis van het totaalplaatje. Dit sluit aan bij het werk van Herbert Simon, die in 1978 de Nobelprijs voor Economie won met zijn theorie over hoe organisaties complexe beslissingen nemen.

2. AI versnelt organisatiebrede aanpassingen

Het tweede punt dat Valentine maakte, was hoe AI helpt bij het sneller aanpassen van organisatiestrategieën. Traditioneel wordt informatie van medewerkers gefilterd naar managers, die vervolgens besluiten nemen. Maar dit proces is traag en gevoelig voor menselijke fouten. "Met AI kunnen bedrijven bijvoorbeeld een werk-vanuit-huis-beleid maken dat echt past bij hun werknemers", legde Valentine uit.

Een voorbeeld hiervan is Perceptyx, een bedrijf dat AI gebruikt om bedrijfsstrategieën te verbeteren. AI verzamelt gedetailleerde feedback, analyseert patronen en helpt bij het formuleren van datagedreven beslissingen. Dit principe sluit aan bij het werk van Elinor Ostrom, die in 2009 de Nobelprijs won voor haar onderzoek naar collectieve besluitvorming binnen organisaties.

3. AI maakt expertise sneller inzetbaar

Tot slot besprak Valentine hoe AI helpt bij het vinden en organiseren van de juiste experts binnen een organisatie. Ze gaf een voorbeeld uit de zorg. Een jonge arts zag een probleem in de spoedeisende hulp: ambulances kwamen aan, maar pas dan begon het ziekenhuispersoneel met de voorbereidingen. Dit kostte kostbare tijd. Zijn oplossing? Een app waarmee ambulances vooraf belangrijke informatie kunnen delen. 

Maar om die te bouwen, had hij een team nodig - en dat bleek lastig. Het ziekenhuis had wel IT-experts, maar die waren druk met andere projecten. Met AI-gestuurde platforms zoals Upwork vond hij toch snel de juiste mensen en bouwde de app in 6 weken. "AI helpt niet alleen bij het vinden van experts, maar ook bij het organiseren van het werk", zei Valentine.

Deze manier van werken sluit aan bij het onderzoek van Ronald Coase, die in 1991 de Nobelprijs won voor zijn werk over transactiekosten en hoe organisaties efficiënter kunnen opereren door slimmer gebruik te maken van externe expertise.

Conclusie: AI kan organisaties vooruit helpen

Valentine sloot af met een duidelijke boodschap: we moeten anders naar AI kijken. In plaats van ons alleen zorgen te maken over banen die verdwijnen, moeten we zien hoe AI bedrijven helpt om beter samen te werken en sneller te innoveren. 

"AI vervangt niet de organisatie, maar versterkt die", zei ze. Bedrijven die AI slim inzetten, maken betere keuzes, reageren sneller op veranderingen en zijn klaar voor de toekomst.

Verantwoording: dit verslag heb ik laten schrijven door ChatGPT op basis van het transcript. 

Door: Gerson Veenstra (met hulp van ChatGPT)

Als er iets is waar ik me de laatste tijd het hoofd over breek, is het de consequenties van AI voor UI (User Interface). Met de komst van apps en nieuwe devices is er in de afgelopen jaren echt wel iets veranderd in hoe we omgaan met UI, maar AI gaat dat allemaal compleet op z'n kop zetten. Voor mij is de grote vraag: hoe ga je daar als uitgever mee om? Hoe bied je je content straks aan op een manier dat de gebruiker er het meeste mee kan? 

Van klikken en swipen naar praten en kijken

We zijn gewend om met onze apparaten te werken via schermen, toetsenborden en apps. Maar volgens Cristiano Amon, CEO van Qualcomm, staan we aan de vooravond van een grote verandering. "AI wordt de nieuwe manier waarop we met technologie omgaan." Dat betekent dat we niet langer op zoek hoeven naar de juiste app of het juiste menu. In plaats daarvan begrijpen apparaten direct wat we bedoelen, of we nu praten, typen of zelfs iets aanwijzen.

Een concreet voorbeeld: je ziet een mooie bank in een hotel en zegt tegen je AI-assistent: "Zoek deze bank en kijk of hij in mijn budget past." Zonder dat je naar een app hoeft te gaan, zoekt de AI het model, vergelijkt prijzen en doet een suggestie. Dat scheelt tijd én gedoe.

AI als persoonlijke assistent

Amon liet een video zien van hoe AI straks in ons dagelijks leven gaat werken. Een gebruiker plant een vakantie en de AI zoekt niet alleen informatie, maar boekt ook direct een cabana op het strand dat hij mooi vindt. Dit soort slimme interacties worden de norm.

En het blijft niet bij telefoons. AI wordt ook een vast onderdeel van onze auto’s. Stel, je rijdt langs een restaurant en vraagt: "Is dit een goede plek om te eten?" Je auto geeft je direct de beoordelingen en het menu. Geen gedoe met zoeken of typen, je vraagt het gewoon.

Weg van het scherm, terug naar de wereld

AI betekent niet alleen gemak, maar ook een andere manier van leven. "We brengen steeds meer tijd door met onze ogen op een scherm", zei Amon. "AI kan ons helpen om weer meer om ons heen te kijken." 

Een goed voorbeeld zijn de Ray-Ban Meta Smart Glasses. Waar deze eerst vooral bedoeld waren om foto’s en video’s te maken, kunnen ze nu dankzij AI ook objecten herkennen, teksten vertalen en informatie geven over wat je ziet. Dat maakt technologie veel natuurlijker.

AI op je apparaat: sneller, veiliger en goedkoper

Een ander belangrijk punt: AI hoeft niet altijd via de cloud te werken. Qualcomm investeert in AI die direct op je apparaat draait. Dit betekent snellere reacties, betere privacy en lagere kosten. Je hoeft niet te wachten op een internetverbinding, en je persoonlijke gegevens blijven bij jou in plaats van op een server ergens ver weg.

Daarnaast maakt AI op je apparaat het mogelijk om veel persoonlijker te werken. Je telefoon, laptop of auto kan AI-modellen draaien die specifiek op jouw gewoonten en voorkeuren zijn afgestemd. Dit betekent dat je assistent niet alleen begrijpt wat je vraagt, maar ook leert van jouw gedrag en proactief suggesties kan doen. Denk aan een AI die je reisroute optimaliseert op basis van je agenda of je favoriete muziek selecteert zonder dat je erom hoeft te vragen. Dit soort technologie wordt steeds geavanceerder en slimmer, waardoor apparaten niet alleen sneller reageren, maar ook echt op jou zijn afgestemd.

Waarom will.i.am zo enthousiast is over AI

Als een konijn uit de hoge hoed, haalde Cristiano Amon ineens will.i.am op het podium. De muzikant en ondernemer is al jaren bezig met technologie en de impact ervan op creativiteit. 

"AI gaat twee soorten makers opleveren", zei hij. "De een gebruikt AI om precies te maken wat we al kennen, en de ander gebruikt AI om iets totaal nieuws te verzinnen." Dat laatste fascineert hem het meest.

AI verandert muziek en creativiteit

Will.i.am ziet AI niet alleen als een hulpmiddel om bestaande muziek te maken, maar ook als een manier om volledig nieuwe vormen van muziek en verhalen te creëren. "Vroeger had je klassieke muziek en later kwam de muziekindustrie. Die revolutie veranderde hoe we muziek ervaren. AI wordt de volgende grote sprong." Maar het gaat verder dan alleen creatie: AI kan ook helpen muziek persoonlijker te maken. "Wanneer iemand naar een nummer luistert, is dat vaak de soundtrack van hun eigen emoties. AI kan muziek creëren die écht bij iemand past, in plaats van alleen maar een algemene hit."

Hij demonstreerde een AI-gestuurde stem die niet alleen antwoorden gaf, maar ook emoties en persoonlijkheid had. "AI mag niet allemaal dezelfde neutrale, zakelijke toon hebben", vindt hij. "Het moet klinken zoals wij klinken, met verschillende achtergronden en culturen." Zijn visie? Een wereld waarin AI niet alleen helpt met taken, maar ook een verlengstuk wordt van iemands persoonlijkheid.

De toekomst van AI-radio

Maar will.i.am gaat verder. Hij heeft een AI-radiostation ontwikkeld dat live met luisteraars in gesprek gaat. "Je kunt muziek luisteren en tegelijkertijd vragen stellen over de artiest, het jaar waarin een nummer is uitgebracht of wie de drummer was", legde hij uit. "Het is niet zomaar een zender, het is een interactieve ervaring."

Hij demonstreerde hoe een AI-DJ in real-time informatie geeft over muziek, artiesten en zelfs kan reageren op persoonlijke voorkeuren. "Dit is geen ouderwetse radio meer, dit is radio die met je meedenkt." Voor will.i.am is de essentie van AI dat het ons op een natuurlijke manier helpt en verrijkt. "Het moet voelen als een gesprek, niet als een zoekopdracht."

Met AI wordt de manier waarop we informatie krijgen en media consumeren compleet opnieuw uitgevonden, en dat geldt niet alleen voor muziek. "Dit is nog maar het begin", sloot hij af. "Over een paar jaar zullen we niet meer begrijpen hoe we ooit zonder AI hebben gewerkt."

Wat betekent dit voor ons?

Amon sloot af met een duidelijke boodschap: we staan aan het begin van een enorme verandering. Over vijf jaar zullen we niet meer begrijpen hoe we ooit zonder deze technologie hebben gewerkt. Alles wat nu nog losstaat - apps, menu’s, instellingen - gaat samensmelten tot één intuïtieve ervaring waarin AI meedenkt en ons helpt zonder dat we er moeite voor hoeven doen.

Voor uitgevers, contentmakers en bedrijven betekent dit een hele nieuwe manier van denken. Hoe zorg je dat jouw informatie beschikbaar is in een wereld waar mensen niet meer zoeken, maar gewoon vragen? Hoe speel je in op een toekomst waarin AI de toegangspoort is tot content?

Verantwoording: dit verslag is een combinatie van mijn eigen tekst en tekst geproduceerd door ChatGPT op basis van het transcript. 

Door GERARD Dielessen

Tweedeling. Polarisatie. Onder druk staande democratieën. Angst. Misinformatie. Het zijn woorden die tijdens SXSW in Austin met regelmaat voorbijkomen tijdens de verschillende sessies. Al dan niet aangejaagd door de technologisering van onze samenleving. Programmadirecteur Hugh Forrest deed een voor SXSW opmerkelijke ontboezeming toen hij Bluesky CEO Jay Graber introduceerde:

Forrest ging in zijn inleiding terug naar 2007, toen Twitter op SXSW gelanceerd werd.

“In 2007 most of us thought that social media would change the world for the better. While social media has done a ton of great things, yes, we can agree on that, it has also contributed significantly to so many of our problems: extreme division, misinformation, isolation, loneliness, suicide.”

Ware woorden van de program director.

Of Bluesky hier verandering gaat brengen zullen we zien. Het is in ieder geval een hele opgave.

Wat mij betreft mag veel meer worden verwacht van de talloze initiatieven die mensen in de grassroots van onze samenlevingen ontwikkelen. Want daar moet het gebeuren. Dat is de beste plek om tegenstellingen te overbruggen en mensen met elkaar te verbinden. Wel met de hulp van (vooral) lokale en regionale (publieke) media die hun verhalen kunnen vertellen. Dat bleek al uit de sessies met de burgemeesters en met de jonge leiders, waar ik eerder over schreef. En ook uit de bijeenkomst Innovating Democracy: New ways to power the people. Conclusie: de ommekeer moet plaatsvinden in de haarvaten van onze maatschappij. En nergens anders. Dus niet in ‘Den Haag’ of in ‘Washington.’

Aannames herzien

In een tijdperk waarin democratische systemen wereldwijd onder druk staan, werd tijdens deze sessie duidelijk dat het essentieel is om bestaande aannames te herzien en nieuwe strategieën te ontwikkelen voor burgerbetrokkenheid. Tijdens de discussie werd de noodzaak duidelijk dat de valkuilen van traditionele opvattingen over democratie in kaart moeten worden gebracht; dat innovatieve ontwerpprincipes voor online participatie moeten worden verkend; de transformerende kracht van persoonlijke verhalen moet worden gebruikt en de cruciale rol van publieke media in het revitaliseren van democratische processen moet worden ingezet.

Panelleden Deepti Doshi van New Public, Kurt Grey, professor in psychology and neuroscience, Josh Burgess van Democracy Next waren het onder leiding van Kevin O’Neil van The Rockefeller Foundation benadrukten in koor dat het een misvatting is dat democratie uitsluitend op nationaal niveau plaatsvindt. Deze perceptie leidt tot desinteresse in gemeenteraadsvergaderingen, buurtinitiatieven en andere vormen van lokale besluitvorming. Studies tonen aan juist aan dat op lokaal niveau burgerparticipatie het meest directe impact heeft op levenskwaliteit.

De aanname dat gekozen politici de ‘exclusieve’ dragers van democratische verantwoordelijkheid zijn, ontkent het principe van gedeelde soevereiniteit. In werkelijkheid functioneert democratie optimaal wanneer burgers zichzelf zien als mede-architecten van beleid en niet als passieve toeschouwers. Of zoals Josh Burgess het benadrukte: "Democratie is geen sportevenement waar je naar kijkt – het vereist actieve deelname van iedereen die eraan deelneemt.  En: “Deze mentaliteitsverandering is cruciaal in een tijd waarin technologische middelen nieuwe vormen van directe participatie mogelijk maken.”

Persoonlijke verhalen

Hugh Forrest van SXSW zei het feitelijk al impliciet toen hij Jay Graber van Bluesky aankondigde: traditionele sociale mediaplatforms, gedreven door advertentie-inkomen, blijken vaak polariserend te werken. Toch kunnen innovatie online publieke ruimtes een belangrijke bijdrage leveren aan de innovatie van onze democratie, zo betoogde Deepti Doshi met veel overtuiging. “Door posts vooraf te laten modereren en lokale bedrijven te betrekken als sponsoren, creëren dergelijke platforms veilige ruimtes voor constructieve dialogen. Het zijn dan betekenisvolle interacties die de sociale infrastructuur versterken.”  

Josh Burgess pleitte voor meer experimenten met burgerberaden. “Zorgvuldig gestructureerde discussieformats kunnen de kwaliteit van de politieke gesprekken radicaal verbeteren. En door deelnemers verplicht te laten luisteren naar persoonlijke verhalen voordat ze zelf argumenteren, ontstaat een cultuur van wederzijds respect.”

Er moet een slag worden gemaakt van ‘abstractie naar werkelijkheid.’ Persoonlijke verhalen dus, die functioneren als katalysator in politieke dialogen door morele dilemma's te verankeren in concrete ervaringen. Een deelnemer aan een burgerberaad over immigratiebeleid reflecteerde dit uitgangspunt als volgt: "Toen ik hoorde hoe Maria's grootouders als vluchtelingen een nieuw bestaan opbouwden, besefte ik dat wetten over gezinshereniging geen abstracte cijfers zijn, maar mensenlevens.” Dergelijke ervaringen leiden tot een paradigmaverschuiving van ideologisch debat naar gezamenlijk probleemoplossend denken. Een weg die volgens neurowetenschapper Kurt Grey heel effectief is. “Op deze manier ontstaat emotionele betrokkenheid, begrip en ontstaat breder draagvlak.”

Rol en bijdrage van de media

Tijdens de discussie werd duidelijk dat de panelleden een belangrijke rol zien weggelegd voor de publieke mediabedrijven als het gaat om het ‘heruitvinden’ van onze democratie. Publieke media-instellingen hebben immers een maatschappelijke verantwoordelijkheid, zo luidde hun conclusie. “Ze moeten zich transformeren van eenrichtingszenders naar platformen voor co-creatie.” Een voorbeeld is het ‘Democratisch Laboratorium’ van de Deense omroep DR, waar burgers via interactieve tools direct meeschrijven aan beleidsvoorstellen onder het motto: "Onze rol is niet langer het verspreiden van alleen informatie, maar ook het faciliteren van collectieve intelligentie.”  Mooi initiatief.

En zo ontwikkelde de Finse publieke omroep YLE een "Democratie Dashboard" waar gebruikers kunnen zien hoe hun lokale vertegenwoordiger stemt, welke lobbycontacten plaatsvinden, en hoe dit relateert aan verkiezingsbeloften.  Ook een mooi initiatief.

                                                                                                                                                                                                Democratische vernieuwing vereist dus eigenlijk drie pijlers:

1.        Het doorbreken van verouderde aannames,

2.        Het herontwerpen van participatiemechanismen,

3.        Het benutten van de transformerende kracht van persoonlijke verbinding en verhalen waarin publieke media een belangrijke ondersteunende rol kunnen spelen vanuit hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. 

Dit alles betekent samengevat:

·      Implementeer verplichte burgerschapslaboratoria op lokaal niveau waar inwoners via gamified scenario's democratische dilemma's ervaren. 

·      Ontwikkel een Europees certificeringskader voor democratisch verantwoorde sociale mediaplatforms. 

·      Investeer in narratieve bemiddelingsteams die bij politieke impasses persoonlijke verhalen inzetten als brug tussen tegenpolen. 

·      Creëer hybride publieke media hubs die fysieke en digitale participatiekanalen integraal verbinden. 

Of zoals een visionair politicoloog het verwoordde tijdens de bijeenkomst: "De democratie van morgen wordt niet gebouwd in parlementsgebouwen, maar op de talloze momenten waarop burgers elkaar in gesprek gaan.”

Dit citaat benadrukt nog eens dat democratische innovatie begint bij het herwaarderen van menselijke verbinding als fundament van collectieve besluitvorming. Of zoals ik wel vaker betoog: ga met elkaar in discussie op basis van uitgangspunten in plaats van op basis standpunten.