[Michiel Buitelaar]
Er dreigt – vind ik – een soort van hosanna sfeer te ontstaan, hier in Austin, en elders, rondom Signal. Ik ben recent diverse malen benaderd door mensen in WhatsApp groepen, waar ik ook in zit, of we niet om moeten gaan. Hier in Austin gebeurt ook wat, wat in interessante verslagen van Gerlof Veenstra en Gerard Dielessen beschreven wordt. Het is allemaal van ‘we moeten om’, een sentiment dat ook een contraire zuurpruim verdient. Ik offer me op.
De bazen deugen niet
De bezwaren tegen WhatsApp komen denk ik voort uit: één, de bazen van tech bedrijven heulen met Trump, misbruiken hun macht, lappen democratie aan hun laars, zijn opportunistische schurken. En, twéé, in WhatsApp zijn je data niet veilig. Dat eerste: dat is een politieke mening, daar kan ik weinig aan af doen. Ik zie en respecteer dat. Ik vraag me af of lokale protestjes daar veel tegen doen, maar, soit. Ik vind het zoiets als Dagblad Tubantia dat de invasie van Oekraïne veroordeelt. Men vindt die baasjes nare mannetjes. Dat is voorstelbaar en inzake sommigen niet zo gek lijkt het.
Zijn de metadata wel veilig?
Maar dan, bezwaar nummer twee, dat door Meredith Whittaker – Signal’s CEO – met kracht en zonder weerwoord uitgespeeld werd, dat is complex. Zij – ik vond haar buitengewoon slim en overtuigend; en de interviewer een dweil, een in katzwijm vallende bewonderaar zonder kritische diepgang; een flapdrol – maakte een stevig punt van die veiligheid van data. Ze bevestigde wel dat de inhoud van berichten in WhatsApp veilig is. Dat is netjes. Vervolgens stelde ze dat de metadata daarvan niet veilig zijn. Daar plaats ik vraagtekens bij; dat is speculatief. Metadata zijn belangrijk en veelzeggend, zeker indien ze in verkeerde handen vallen. Gaat WhatsApp’s moederbedrijf Meta die metadata aan instanties ter beschikking stellen; of ze ook elders, bij andere dochters (Facebook, Instagram) gebruiken ter verrijking van profielen voor gericht adverteren? Dat eerste is een publieksrechtelijke zaak; ik heb geen aanwijzingen dat ze dat makkelijk met politie, openbaar ministerie etcetera delen. Dat kunnen andere mensen beter beoordelen dan ik. Dat verdient méér aandacht en onderzoek dan een suggestie van een concurrent.
Dat tweede punt, dat betwijfel ik. Althans, daar heb ik geen bewijs van gezien. Ik vraag me af of dat qua terms & conditions kan; en qua regelgeving in diverse landen. Ik heb dat aan eminente juristen in privacy recht gevraagd en wacht nog op antwoord. Zij vinden dat lastig. Trouwens zijn die aanvullende metadata vanuit WhatsApp voor Instagram en Facebook ook niet zo heel veel waard lijkt mij. Gericht adverteren wordt al jaren overschat – Facebook en Instagram kunnen dat al, daar hebben ze WhatsApp niet voor nodig. Ik denk dus dat het wel mee valt, en dat het maar de vraag is of het gebeurt, die uitwisseling van data ‘binnen de familie’. Ik weet zo zeker niet of mijn metadata onveilig zijn binnen WhatsApp. Ik vind het opmerkelijk dat deze en gene die beweringen van Meredith Whittaker zo maar geloven (de interviewer, die neem ik niet eens serieus). Wat ook al gebeurde en vaak aangehaald werd vóór ze dat zei. Ik hoor het vaak. Gelooft iedereen dat? Waar is het diepte-onderzoek?
Doet de journalistiek haar werk wel?
Ik vraag me af of de journalistiek haar werk wel doet. Ik las er net een stuk over in EW v/h Elseviers Weekblad: nee, die doen hun werk (ook) niet. In Nederlandse kranten wordt het ook niet onderzocht; en is het bon ton te wijzen op de aantallen downloads van Signal in de laatste week of maand – ook zoiets doms. Het gaat niet om downloads maar om herhaald gebruik. Men graaft niet diep. Men vraagt niet dóór. Men gelooft te veel. Ik meen te kunnen vermoeden dat een gerenommeerd onderzoeksjournalist er binnenkort in duikt – dat is mooi. Ik ben benieuwd.
De kracht van het netwerkeffect
En dan nog dit, hulde aan Meredith Whittaker: Metcalfe’s Law, aka het netwerkeffect. Als je meeste kennissen en collega’s op een bepaald platform zitten, dan is de waarde voor jezelf èn voor hun het grootst om op datzelfde platform te zitten. Ervanaf gaan vernietigt waarde. Whittaker gaf dat toe. Dat kom je in gangbare media zelden tegen, dat punt. Mensen die Mastodon, Bluesky of een concurrent voor TikTok propageren zien dat punt meestal niet; ik heb er treffende, genânte voorbeelden van gezien (van mensen die claimen online savvy te zijn). Wil men dit niet zien? Er zijn vele would-be concurrenten voor grote platforms glansrijk mislukt. Vanwege onder andere, of met name, dat netwerk effect. Dat is een stokoud fenomeen dat onderschat wordt. Ook nu. Als de meeste mensen op WhatsApp zitten, is op Signal zitten onhandig, het beperkt je bereik. Dat is een analytisch feit, en geen oordeel over welk platform dan ook. Het werkt enorm in het voordeel van de grote partij, leuk of niet. Daarom is Hyves dood, en zijn Mastodon en BlueSky ondanks veel PR niet van de grond gekomen. Telegram een beetje, maar dat is apart volk, zal ik maar zeggen. Wat leren we daarvan ontrent de horde die Signal moet nemen? Wie gaat daar op vooruitlopen, op golven van optimisme?
Praktisch daarmee samenhangend puntje. Ik heb geen zin om twéé messaging platformen te bedienen. Tussen de twee forwarden lukt niet. O ja, en er is ook nog mail; en LinkedIn, daar sturen mensen ook wel eens berichten op (uiterst onhandig); en van stokoude mensen krijg je nog wel eens een SMS. Praktisch, nog een platform erbij? Ellende. En, wat doe je met groepen waarvan één person niet naar Signal wil? Hoe veel is het signaal ‘ik wil netjes zijn’ waard? Het heeft meer voeten in de aarde dan een Oekraïense vlag uit hangen of een sticker op je Tesla plakken. Of is dat iets anders?
De kwestie is nog niet geklaard
Ik ben zeker niet tégen Signal. Volgens mij is het nagenoeg identiek aan WhatsApp, wat ook niet zo moeilijk is. Ook ik heb enige twijfels over de integriteit van het bedrijf Meta; en over gedragingen van sommige tech baasjes. En toch sta ik zelf niet te springen om om te gaan, want het is onpraktisch. En ik vraag me af of het massa gaat maken – dat hebben alle eerdere pogingen om Facebook, Twitter en WhatsApp te verlaten niet gedaan. En of de stichting Signal continuïteit biedt, en een stichting blijft (OpenAI deed dat laatste niet)? Iets meer, degelijk onderzoek is wenselijk in plaats van opgewonden de emoties van anti-big tech achterna lopen. Alsmede een interview van de imposante baas van Signal, door iemand die zich niet ontpopt als een propagandist, een kwijlebal, een journalist van likmevessie. Enfin, wat tegengas, dus. Iemand moet het doen. Deze kwestie is nog niet klaar, ik ben benieuwd.