SXSW2025

Featured Session: Design in Tech Report 2025: Autodesigners on Autopilot

Door: Gerson Veenstra (met hulp van ChatGPT)

Hij is altijd een beetje onnavolgbaar, maar tegelijkertijd een fascinerende deskundige: John Maeda, Vice President Design en Artificial Intelligence bij Microsoft. Alleen de manier waarop hij presenteert is al bijzonder. Geen statische slides, maar we kijken mee terwijl hij op zijn laptop door een soort website scrolt die eigenlijk zijn presentatie is met allerlei interactieve uitstapjes. Dit is duidelijk een genie op zoek naar het antwoord op de vraag: wat is de impact van AI op ontwerpers? 

Inzichten Design in Tech Report

Maeda staat voor de elfde keer op het podium van SXSW en de basis voor zijn presentatie is het Design in Tech Report. Dit zijn de belangrijkste inzichten uit het rapport: 

• AI vervangt ontwerpers niet, maar verandert de manier waarop ontwerpen worden gemaakt.
• AI-experimenten worden aanzienlijk goedkoper en sneller.
• We gaan een 'agents-tijdperk' in, waarin AI verschuift van modellen naar taakuitvoerende agents.
• AI wordt steeds meer geïntegreerd in UX, waardoor de rol van traditionele UI afneemt ten gunste van directe AI-interactie.
• Best practices voor AI-gedreven UX ontwikkelen zich om vertrouwen en gebruiksvriendelijkheid te verbeteren.
• AI-automatisering brengt risico’s met zich mee die vragen om verantwoord bestuur.
• Menselijke aanpassingsvermogen is cruciaal om te kunnen floreren in een door AI ondersteunde toekomst.

Maar de presentatie is niet een opsomming van de inzichten, het is meer een soort interactieve demonstratie van wat er allemaal aan het veranderen is.

AI verandert de UX-wereld fundamenteel

Een van de meest in het oog springende stellingen van Maeda is dat AI de manier waarop we ontwerpen fundamenteel verandert. Niet omdat AI ontwerpers vervangt, maar omdat de interactie tussen mens en machine een nieuwe vorm aanneemt. In plaats van interfaces met knoppen en menu’s bewegen we richting directe interactie via AI. 

Dit noemt hij het tijdperk van Agent Experience (AX), waarbij AI zelfstandig taken uitvoert zonder dat een gebruiker actief hoeft te navigeren. "Elke UI is in feite een hindernisbaan", zegt Maeda. "Wat als AI je direct naar de finish brengt?" Dat roept vragen op over de rol van UX-designers: als AI de hindernissen wegneemt, wat blijft er dan over van de UX als vakgebied?

De opkomst van agents en loops

Maeda benadrukt dat de grote verschuiving niet meer ligt bij AI-modellen, maar bij agents. Waar we het eerder hadden over AI-modellen, moeten we nu denken in termen van autonome taakuitvoerende entiteiten. Een agent is een combinatie van een model, prompts, kennis en tools. 

Maar de echte kracht zit volgens hem in loops: AI die continu leert en zichzelf verbetert zonder menselijke tussenkomst. "Agents zijn als for-loops in de programmeerwereld. Zet ze aan en ze blijven draaien." Dat maakt AI niet alleen krachtiger, maar ook potentieel onvoorspelbaarder.

Nieuwe UX-principes voor AI

Omdat AI een steeds grotere rol speelt in interfaces, zijn er nieuwe best practices nodig voor AI-gedreven UX. Maeda noemt vijf basisregels:

1. Transparantie - de gebruiker moet altijd weten dat AI de output genereert.
2. Voorstelkracht - AI moet suggesties doen als de gebruiker vastloopt.
3. Citaties - de herkomst van AI-beslissingen moet inzichtelijk zijn.
4. Denken tonen - laat AI zijn 'gedachten' delen, zoals OpenAI dat doet met 'I'm thinking...'.
5. Feedback vragen - zoals de smiley-systemen op vliegveldtoiletten: "Hoe deed ik het?"

Naast deze principes laat hij voorbeelden zien van innovatieve UX-concepten zoals semantische zoom, waarbij je met een pinch-beweging extra context krijgt bij een tekst, en versiebeheer voor AI-output, zodat gebruikers beter grip krijgen op de creatieve processen van AI.

Het gevaar van automatisering zonder controle

Maeda waarschuwt ook voor de risico’s van AI-automatisering. Hij wijst op de vijf niveaus van zelfrijdende auto's en stelt dat we iets vergelijkbaars nodig hebben voor AI-tools: hoe autonoom mogen ze zijn? 

Een AI die zelfstandig bestanden verwijdert of mails verstuurt, brengt risico’s met zich mee. "Een agent met tools is krachtig, maar ook gevaarlijk", zegt Maeda. "Zonder tools is AI gewoon slaperig. Met tools is het een wapen."

Een nieuw tijdperk voor ontwerpers

Het verhaal van Maeda is geen dystopische toekomstvoorspelling, maar een uitnodiging aan ontwerpers om zich aan te passen aan een AI-gestuurde wereld. Tools zoals GitHub Copilot en AI-gedreven programmeeromgevingen maken softwareontwikkeling toegankelijker dan ooit. 

Dit leidt tot een nieuwe vorm van 'vibe coding' - intuïtief en iteratief programmeren zonder diepgaande codeerkennis. "Gemiddelde code is nu al goed genoeg", zegt Maeda. "Dus ontwerpers hoeven niet bang te zijn om AI te omarmen."

Blijven ontwerpers nodig?

Maeda eindigt met een reflectie op de toekomst van design. Hij gelooft dat AI de UX-wereld op zijn kop zet, maar niet per se ten koste van ontwerpers. "Programmeren verandert, design verandert, maar creativiteit blijft essentieel", zegt hij. Zijn boodschap is duidelijk: ontwerpers moeten AI niet als bedreiging zien, maar als gereedschap om nieuwe, innovatieve ervaringen te creëren.

Zelf ben ik geen ontwerper en kan ik me ook nog niet helemaal voorstellen dat ik daar ooit goed in zou worden met hulp van AI. Aan de andere kant: tot een halfjaar geleden was ik ook niet in staat een Python-script te schrijven en werkend te krijgen. Nu kan ik dat wel met de hulp van AI. Dus wat moet je straks nog echt zelf kunnen en wat moet je vooral begrijpen om het met de hulp van AI te kunnen? Dat is voor mij een hele boeiende vraag. 

Verantwoording: een deel van dit verslag heb ik met de hand geschreven en dat heb ik laten aanvullen door ChatGPT op basis van het transcript. 

Door: Gerson Veenstra (met hulp van ChatGPT)

Zelfs als je al jaren naar SXSW gaat, kun je af en toe toch nog bij een sessie terechtkomen die je vooraf anders had ingeschat. Bij de titel 'Impact of Simulated Data on AI and the Future', schoot ik meteen in de negatieve stand: want het grote gevaar is natuurlijk dat AI-modellen in elkaar storten (model collapse) als ze getraind worden op data die ze zelf hebben gesimuleerd. Maar de panelleden zien het vooral als een kans, al werd het woord vertrouwen wel vaak genoemd. 

Wat is gesimuleerde data en waarom is het belangrijk? 

Gesimuleerde data, of synthetische data, is kunstmatig gegenereerde informatie die echte wereldscenario's nabootst. Dat is vooral waardevol in situaties waarin echte data moeilijk te verkrijgen is, bijvoorbeeld omdat het te duur, te gevaarlijk of te zeldzaam is.

Neem zelfrijdende auto's: je kunt niet wachten tot er een echt ongeluk gebeurt om een AI-model te trainen. In plaats daarvan simuleer je scenario’s, zoals een hert dat ’s nachts plotseling de weg oprent of een zwerm vleermuizen die onverwachts opduikt. Dit stelt ontwikkelaars in staat om hun modellen veiliger en robuuster te maken voordat ze de weg op gaan. In fraudeopsporing is dit niet anders. Fraudeurs passen continu hun werkwijze aan, waardoor gesimuleerde data nodig is om AI-systemen te trainen op patronen die nog niet eerder zijn waargenomen.

Een onzichtbare kracht in productontwikkeling en wetenschap 

Synthetische data is niet alleen nuttig voor veiligheid en detectie, maar ook voor innovatie. Kleine bedrijven die geen budget hebben voor grootschalige consumententesten kunnen met gesimuleerde data honderden varianten van een productidee testen voordat het op de markt komt. Dit verlaagt de kosten en maakt innovatie toegankelijker.

Een van de meest baanbrekende toepassingen is te vinden in de wetenschap, met name in de zoektocht naar fusie-energie. Wetenschappers proberen al decennialang energie op te wekken zoals de zon dat doet. Maar het proces is complex en nog steeds niet volledig verklaard. Dankzij AI en gesimuleerde data kunnen nu miljoenen experimenten worden gesimuleerd om te voorspellen welke configuraties het meeste kans van slagen hebben. Dat heeft ertoe geleid dat er vorig jaar een fusieproces werd ontdekt dat in de praktijk werkt, hoewel wetenschappers nog niet exact begrijpen waarom.

Ook in de maakindustrie is synthetische data revolutionair. Bedrijven gebruiken digitale simulaties om hun productieprocessen te testen en te optimaliseren voordat er ook maar één machine gebouwd is. "Een digitaal model van een fabriek laat je fouten vinden voordat er één schroef is aangedraaid", merkte een van de panelleden op.

Vertrouwen en transparantie

Met al deze toepassingen rijst een belangrijke vraag: hoe weet je of je een AI-model kunt vertrouwen? Een van de panelleden stelde het scherp: "80 procent van AI is het model, slechts 20 procent is de code." Dat betekent dat de betrouwbaarheid grotendeels afhangt van de data waarmee het model is getraind.

Om dat vertrouwen te vergroten, werd er een interessante vergelijking gemaakt met de voedingsindustrie. "Vroeger bestonden er geen etiketten op eten en drinken, maar nu helpen ze consumenten om betere keuzes te maken." Waarom zou AI geen vergelijkbaar label kunnen krijgen? Een transparante beschrijving van waarop een model is getraind, welke datasets zijn gebruikt en wat de foutmarge is, kan gebruikers helpen om beter geïnformeerde beslissingen te nemen.

Risico’s: model collapse en ethische dilemma’s 

Hoewel gesimuleerde data enorme voordelen biedt, zijn er ook risico's. Een groot gevaar is model collapse: als AI steeds wordt getraind op door AI gegenereerde data, kan het steeds verder afdrijven van de werkelijkheid. Dit werd vergeleken met een kopie van een kopie maken: na verloop van tijd vervagen de details en wordt de output minder betrouwbaar.

Een ander risico is misbruik. Hoe voorkomen we dat gesimuleerde data wordt ingezet om mensen te manipuleren of verkeerde conclusies te trekken? Dit vraagt om duidelijke ethische richtlijnen en controlemechanismen. Transparantie is daarbij cruciaal.

Dus: is gesimuleerde data een zegen of vloek? 

De sessie maakte duidelijk dat gesimuleerde data een essentieel hulpmiddel is voor de ontwikkeling van AI, met toepassingen die variëren van zelfrijdende auto's tot grensverleggende wetenschap. Maar met grote kracht komt grote verantwoordelijkheid: zonder transparantie en foutcorrectie kan AI de connectie met de echte wereld verliezen.

De technologie ontwikkelt zich razendsnel, maar het is aan ons om ervoor te zorgen dat ze op de juiste manier wordt ingezet. Zoals een van de sprekers het verwoordde: "AI heeft de potentie om de wereld te veranderen, maar alleen als we het goed doen." Zelf heb ik niet het vertrouwen van de panelleden. Zeker met het voorbeeld in mijn achterhoofd van socialmediabedrijven en hoe het tot nu toe met OpenAI gaat. Maar het begint met bewustwording. En daar helpen sessies zoals deze aan mee. 

Verantwoording: dit verslag heb ik gemaakt met ChatGPT die ik als input het transcript en mijn aantekeningen heb gegeven.

Door: Gerson Veenstra (met hulp van ChatGPT)

Zeg je SXSW, dan zeg je Amy Webb van de Future Today Strategy Group. Elk jaar presenteert ze het 2025 Emerging Tech Trend Report (hier te downloaden). En dat is niet alleen een hele fijne update van alle technologische ontwikkelingen, ze maakt er altijd een feestje van. En dat leidt ook elk jaar tot lange rijen, hele lange rijen... Dit jaar kreeg iedereen in de zaal vooraf een soort dobbelsteen, waarvan ze vooraf zei: zorg dat je hem meteen aan het begin in je hand hebt! 

Webb vroeg het publiek om het blokje in de hand te houden en er vervolgens op te gaan zitten. Pas later in de sessie onthulde ze de reden: het was een demonstratie van wat ze het 'steentje-in-de-schoen-effect' noemt. "Een kleine irritatie kan alle aandacht opeisen en ons denkvermogen tijdelijk belemmeren", legde ze uit. Het fenomeen verklaart waarom leiders vaak reactief handelen in plaats van proactief plannen. Het steentje staat symbool voor de overweldigende hoeveelheid prikkels en onzekerheden die ons afleiden van de grotere, structurele verschuivingen die gaande zijn.

De opkomst van Living Intelligence

De centrale boodschap van Webbs presentatie was dat we een nieuwe fase ingaan: de wereld van Living Intelligence (LI). "LI is geen singulariteit zoals Artificial General Intelligence (AGI), maar een ecosysteem van AI, biologische entiteiten en geavanceerde sensoren die samen een lerend en aanpassend systeem vormen", zei Webb. Deze technologieën zullen niet alleen de manier waarop we werken en leven veranderen, maar ook de fundamentele regels van onze samenleving herschrijven.

Belangrijke kenmerken van Living Intelligence:

• AI en biologie versmelten: denk aan computers op basis van menselijke neuronen, die niet alleen sneller zijn dan traditionele chips, maar ook adaptief kunnen leren.
• Programmeermateriaal: materialen die zichzelf aanpassen aan hun omgeving, zoals bakstenen die functioneren als longen en vervuiling filteren.
• Autonome besluitvorming: systemen die zichzelf optimaliseren en zonder menselijke input beslissingen kunnen nemen.

Een van de meest opvallende ontwikkelingen op dit gebied is de opkomst van organische computers, oftewel 'biocomputers'. "We hebben nu de eerste computers op basis van menselijke neuronen", vertelde Webb. "Deze machines kunnen leren en beslissingen nemen op een manier die traditionele siliconenchips nooit zullen evenaren."

Daarnaast introduceerde ze concepten als programmeerbare materialen en metamaterialen. "Stel je een baksteen voor die functioneert als een menselijke long en de lucht in een gebouw automatisch filtert", zei ze. "Of een auto waarvan de carrosserie is gemaakt van lab-gekweekte neushoornhuid in plaats van staal, waardoor het de impact van een crash kan absorberen."

Het robottijdperk is nu echt begonnen

Hoewel we al decennia praten over de komst van robots, was er tot nu toe weinig tastbare vooruitgang. Webb zegt dat dat nu gaat veranderen. "De grote techbedrijven zetten vol in op robotontwikkeling", zei ze. "Ze hebben robots nodig om de stap naar echte kunstmatige intelligentie te maken."

Waarom robots nu een doorbraak maken:

• Betere sensoren en AI-modellen maken het mogelijk om complexe taken uit te voeren, zoals het strikken van veters.
• Biohybride robots, deels biologisch en deels machine, zoals robots met hersenbesturing op basis van schimmeldraden.
• Nieuwe materialen en programmeerbare stoffen, zoals robots met menselijke huid die zichzelf kunnen genezen.

Ze verwees naar recente doorbraken, zoals robots die veters kunnen strikken - een taak die ongekend complex is vanwege de combinatie van tastzin en fijne motoriek. "Dit lijkt misschien klein, maar het is een enorme sprong voorwaarts in robotica", benadrukte ze. Bovendien introduceerde ze de term 'biohybride robots': machines die deels biologisch, deels technologisch zijn, zoals een robot met een hersenbesturing op basis van schimmeldraden of een cyborg-achtige kwal die oceanografische data verzamelt.

De impact op de maatschappij

De mogelijkheden van Living Intelligence en robots zijn eindeloos, maar Webb waarschuwde ook voor de risico’s. "De toekomst komt eraan, of we er nu klaar voor zijn of niet", zei ze. "En de beslissingen die we de komende tien jaar nemen, bepalen de lange termijn toekomst van onze beschaving."

Twee scenario’s voor 2035:

1. De kracht van geluid als controlemechanisme

   • Technologie die oorspronkelijk bedoeld was om lawaai te reduceren, wordt ingezet om emoties en gedrag te beïnvloeden.
   • Een autoritair regime gebruikt deze techniek om protesten te onderdrukken zonder dat mensen het doorhebben.

2. Klimaatverandering en technologisch opportunisme

   • Bedrijven nemen de leiding in klimaatoplossingen met geavanceerde metamaterialen en AI-gestuurde weersystemen.
   • Zonder regulering ontstaat een nieuw soort machtsevenwicht, wat leidt tot eco-terrorisme en ongecontroleerde machtsconcentraties.

De oproep tot actie

Webb sloot af met een duidelijke oproep: we moeten strategische keuzes maken voordat deze technologieën ons inhalen. "Het is niet voldoende om simpelweg mee te gaan met de trends", zei ze. "We moeten actief vormgeven aan de toekomst en nadenken over hoe we deze technologieën inzetten voor het collectieve welzijn."

Acties voor de toekomst:

• Begrijp Living Intelligence en de impact ervan op jouw sector.
• Ontwikkel ethische richtlijnen voor de inzet van AI en biohybride robots.
• Stel kritische vragen over wie controle heeft over deze technologieën.
• Neem strategische voorzorgsmaatregelen om ongewenste scenario’s te voorkomen.

Haar advies? Neem de tijd om kritisch na te denken, stel moeilijke vragen en omarm strategische vooruitziendheid. Want als we Living Intelligence niet zelf sturen, zal het ons gaan sturen.

Verantwoording: voor dit (snelle) verslag heb ik gebruikgemaakt van ChatGPT. Als input heb ik foto's van slides, het transcript en mijn aantekeningen gegeven. 

Featured Session: 7 Non-Obvious Secrets Of Understanding People To Predict the Future

Door: Gerson Veenstra (met hulp van ChatGPT)

De sessies van The Non-Obvious Company zijn voor veel doorgewinterde SXSW-gangers vaste kost. "De mensen die mensen begrijpen, winnen altijd", is de quote waarmee we dit jaar de zaal ingelokt worden. Rohit Bhargava komt zelf al sinds 2007 naar SXSW en staat voor de vijfde keer op het podium. Hij brengt zijn verhaal met humor, emotie en zet je aan het denken. 

De wereld voelt anders aan. Er is een groeiend gevoel van onzekerheid, een diffuse spanning die overal merkbaar is. The great fracture, zoals economen het noemen, verdeelt landen, mensen en ideeën. Het voedt een gevoel van anticipatory anxiety - de angst voor een toekomst die ons dreigt te ontglippen.

"Are we going to be okay?" vroeg Bhargava. Het is de vraag die hem overal ter wereld wordt gesteld. Zijn antwoord? Dat hangt af van hoe goed we mensen begrijpen. Volgens hem ligt de sleutel tot het voorspellen van de toekomst niet in data of technologie, maar in het menselijk gedrag. Wie mensen begrijpt, ziet waar de wereld naartoe beweegt. Hij deelde zeven inzichten die helpen om de toekomst met meer vertrouwen tegemoet te zien.

1. Uniek menselijk zijn is een voordeel

"We hoeven niet te concurreren met AI. Maar mensen die mét AI werken, zullen mensen die zonder AI werken vervangen."

Die veelgehoorde uitspraak, waarvan Bhargava de oorspronkelijke auteur niet kon achterhalen, vat de kern samen. Technologie kan ons versterken, maar het is ons unieke menselijke vermogen - empathie, creativiteit, intuïtie - dat het verschil maakt.

Een perfect voorbeeld komt uit de financiële sector. Robo-adviseurs beloofden objectieve investeringsbeslissingen zonder menselijke vooroordelen. Maar wat bleek? De premiumversie van deze diensten bood een menselijke financieel adviseur. Waarom? Omdat mensen vertrouwen in mensen.

Ook in het dagelijks leven blijkt dit. In Britse en Canadese supermarkten bestaat naast de zelfscankassa's een 'slow checkout lane' waar klanten bewust kiezen voor een praatje met een kassamedewerker. Soms is langzamer beter - omdat het menselijker is.

2. Identiteit bepaalt overtuigingen

Ook corporate identity speelt een grote rol. Intel's legendarische campagne 'Sponsors of Tomorrow' benadrukte dat hun wetenschappers de rocksterren van de techwereld waren. Posters in kantoren riepen op: "Jouw kleinkinderen zullen begrijpen wat wij nu maken." Een slimme manier om werknemers trots te maken op hun werk.

Zijn tip: observeer culturen om gedrag te begrijpen. Hoe gedragen mensen zich in een nieuwe omgeving? Hoe kun je die signalen gebruiken om beter te voorspellen wat belangrijk gaat worden?

3. Winnaars zijn niet hetzelfde als kampioenen

Het verschil tussen winnen en kampioen zijn zit in één ding: kampioenen helpen anderen winnen.

Bhargava vertelde het verhaal van Erik Sowinski, een onbekende naam voor het grote publiek, maar een legende in de marathonwereld. Zijn rol? Pacer - de loper die het perfecte tempo aanhoudt, zodat anderen wereldrecords kunnen breken.

Einstein had zijn eigen kampioen: Max Planck. Toen de jonge patentklerk een revolutionaire theorie opstuurde naar wetenschappelijke tijdschriften, werd hij genegeerd. Maar Planck, een gevestigde naam, zag de waarde en bracht Einstein onder de aandacht. Zonder hem had Einstein misschien nooit bekendheid gekregen.

De vraag die Bhargava aan het publiek stelde: Wie is jouw Max Planck? En voor wie kun jij een Max Planck zijn?

4. Gemakkelijke, voor de hand liggende antwoorden leiden af

Het verhaal van de Titanic leek een ongelofelijke voorspelling. Een boek uit 1898, Futility, beschreef een schip genaamd Titan dat tegen een ijsberg botste en zonk door een tekort aan reddingsboten. Exact wat 14 jaar later gebeurde. Een profetie?

Nee. De realiteit was minder mystiek:

• Schepen kregen vaker te weinig reddingsboten.
• IJsbergen in de Noord-Atlantische route waren de norm.
• De naam Titan was simpelweg een logische volgende stap in de scheepsnamen van die tijd.

Dit is de Texas Sharpshooter Fallacy: achteraf patronen zoeken in willekeurige data. Om de toekomst echt te voorspellen, moeten we voorbij de makkelijke verhalen kijken.

5. Mensen en ervaringen zouden je moeten verrassen

Bhargava vertelde over een cruise waarop hij zich miserabel voelde: te druk, te klein, te weinig vrijheid. Totdat hij een vader zag die geëmotioneerd naar zijn spelende kinderen keek: "Dit is de eerste vakantie die ik in 5 jaar met mijn kinderen kon doen."

Dat moment veranderde Bhargava's perspectief. Het probleem zat niet in de cruise - het zat in zijn eigen vooroordelen.

Zijn boodschap: sta open voor verrassing. Laat je verwachtingen los en zie situaties vanuit een ander perspectief.

6. Betekenis ontstaat op kruispunten

Een krachtig voorbeeld was de DNA Journey-campagne. Mensen die dachten een zuiver nationale identiteit te hebben, ontdekten via een DNA-test dat hun roots over de hele wereld lagen. "Ik ben niet wie ik dacht dat ik was."

Betekenis zit niet in hokjes, maar in de kruispunten tussen identiteiten.

7. Ongedaan maken van ontdekkingen kan waardevoller zijn dan nieuwe ontdekkingen

In 1876 verscheen Sandy Island op de kaarten. Het stond decennialang op Google Maps, tot onderzoekers in 2012 besloten het eiland te bezoeken. Het bestond niet.

Deze undiscovery - het verwijderen van iets waarvan we dachten dat het bestond - is minstens zo belangrijk als nieuwe ontdekkingen. Het leert ons een cruciale les: we moeten onze aannames voortdurend heroverwegen.

Een speelse illustratie hiervan was het beroemde duck-rabbit-plaatje. Zie je een eend? Zie je een konijn? Of kun je beide perspectieven vasthouden?

Conclusie: de mensen die mensen begrijpen, winnen altijd

Bhargava sloot af met een simpele, maar krachtige boodschap: "De toekomst wordt gecreëerd door de manier waarop we die ons voorstellen."

Als we een negatieve toekomst verwachten, creëren we die ook. Maar als we mensen écht begrijpen, kunnen we betere, meer mensgerichte keuzes maken. En dát is de sleutel tot vooruitgang.

Verantwoording: dit verslag is gemaakt met grote hulp van ChatGPT, op basis van foto's van slides, het transcript van de sessie en mijn eigen aantekeningen.